سبزینه | شرکت تعاونی تولید روستایی
سبزینه | شرکت تعاونی تولید روستایی
گندم از نظر تولید و سطح کشت بعنوان مهمترین محصول تولیدی کشور محسوب می شود. از عوامل مهم سد راه تولید گندم ورس یا خوابیدگی ساقه گندم می باشد که در بسیاری از مناطق گندم خیز کشور مشاهده می گردد.
گاهی اوقات در برخی از مزارع، عواملی سبب می شوند که ساقه گندم در مراحل مختلف رشد در یک یا چند جهت مختلف روی هم خوابیده و از رشد و تولید آن کاسته شود این وضعیت را ورس یا خوابیدگی می گویند.
ورس در ابتدای رشد ساقه یعنی زمانی که در ساقه های جوان گندم هنوز مقاومت کافی بوجود نیامده اتفاق می افتد. بنابراین غیرطبیعی بودن وضعیت رشد ساقه ها ، کم بودن استحکام و ضعیف بودن انها به ایجاد ورس کمک می کند. این ورس اغلب از محل گره ها بوجود می آید. در این حالت چنانچه تراکم زیاد، پتاسیم خاک کم، ازت فراوان و باد و باران نیز شدید باشد تمام مزرعه ورس خواهد شد. البته ممکن است مجددا تحت شرایطی به حالت قبل برگردد.
زیادی ازت خاک: چنانچه میزان ازت مصرفی در زمین بیش از اندازه باشد، این وضعیت موجب ایجاد ورس خواهد شد. عرضه ازت با مقدار کربوهیدراتها رابطه عکس دارد . انباشتگی کربوهیدرات در سلول های رویشی سبب افزایش ضخامت آنها می شود. چنانچه ازت اضافه به ساقه رسیده و شرایط رشد نیز مناسب باشد کربوهیدراتهای گیاه صرف ساختن پروتئین شده و به همین لحاظ اب بیشتری جذب پروتوپلاسم گیاه گشته و درنتیجه گیاه قد بلند شده و مستعد ورس می گردد.
کمبود پتاسیم: در گیاهان مبتلا به کمبود پتاسیم غالبا یک رشد غیرطبیعی در بافتهای گیاهی و اندام های سلولی مشاهده می گردد . کمبود پتاسیم در گیاه منجر به کاهش مقدار رشد کامبیوم (لایه زاینده بین دستجات آوند چوبی و آبکش که بر اثر تقسیم و فعالیت بر قطر استوانه مرکزی می افزاید) در ساقه گیاه شده و تشکیل بافتهای چوبی و آبکش محدود می گردد. چوبی شدن دستجات آوندی در اثر کمبود پتاسیم ضعیف و ناقص می شود. درنتیجه کمبود پتاسیم موجب ضعیف شدن بافتهای ساختمانی گیاه شده و گیاه را در مقابل عواملی مانند باد و باران مستعد به ورس می کند.
ورس در مراحل حساس موجب کاهش زیاد در عملکرد و وزن دانه ها می شود چنانچه ورس ها قبل از رسیدگی کامل دانه حادث شود باعث کاهش عملکرد شده و دانه به رسیدگی کامل نخواهد رسید و چنانچه بعد از رسیدگی کامل دانه حادث گردد.
چنانچه ورس بلافاصله قبل از ظهور سنبله ها حادث شود اثر ناچیزی بر عملکرد دارد زیرا در این مورد قبل از اینکه رشد گیاه لطمه ببیند گیاه خود را مهیا می سازد
اگر ورس در زمان ظهور سنبله حادث شود دارای بیشترین اثرات سوء بیش از 31 درصد کاهش عملکرد خواهد بود.
عوامل جوی: به غیر از زیادی ازت که در اثر مصرف یکباره و فراوان کودهای ازته در بهار هر سال حادث می گردد ، سنگینی خوشه های گندم و ارتفاع زیاد ساقه ، مصرف آب آبیاری فراوان، حضور پتاسیم کم در فعل و انفعالات فیزیولوژیکی گندم که در ساخت و تقویت و استحکام ساقه نقش عمده ای دارد و نامتعادلی در نسبت ازت به پتاس در بوته های گندم ، وزش باد با سرعت بالا نیز از عوامل موثر در بروز ورس است. بارش باران در اواخر بهار همراه با وزش بادهای سنگین، بارش تگرگ، حساس بودن رقم به خوابیدگی و عدم استحکام ساقه نیز در ورس موثرند.
رقم امید به ورس حساس بوده و ارقام مقاوم شامل زرین، الموت، الوند، بزوستایا ، نوید را نام برد
1- دلیل اصلی ورس قوی نبوده ساقه گندمهای با عملکرد بالا است و ساقه نمیتواند سنبله ها را تحمل کند بنابراین قوی نگه داشتن ساقه بسیار مهم است در این راستا استفاده از کودهای حاوی پتاسیم با داشتن خواص مختلف و متعدد برای زراعت گندم بسیار مناسب هستند این کود موجب افزایش مقاومت زمستانه گندم و جلوگیری از حمله آفات و بیماریها می شود. اضافه کردن کودهای پتاسیم در شروع جوانه زنی باعث بهبود سیستم ریشه دادن گیاه می شود.
2- ازت گلوگاه رشد است و مصرف متناسب آن رابطه تنگاتنگی با عملکرد و کیفیت دانه علی الخصوص پروتئین دانه دارد منتها مصرف کودهای ازته باید متناسب با نیاز گندم و مطابق با منحنی رشد گندم باشد . ازت باید با تقسیط بیشتری مخصوصا در خاکهای سبک استفاده شود و از مصرف یکباره آن جلوگیری تا رابطه معقولی بین رشد رویشی و زایشی برقرار شود. بعد از مرحله گلدهی نباید از کود ازته استفاده کرد
3- جهت جلوگیری از ورس بایستی نسبت به مصرف متعادل کودها علی الخصوص پتاس، روی و منگنز اقدام کرد. مصرف متعادل کودهای ماکرو و میکرو الزامی است.
4- رعایت تاریخ کشت صحیح و ارقام مقاوم سبب افزایش مقاومت ساقه در برابر ورس می شود.
5- مصرف آب آبیاری باید متناسب با نیاز آبی واقعی گندم با عنایت به درصد عملکرد پتانسیل باشد.
6- امروزه در سیستم کشاورزی مدرن به طور گسترده برای کنترل خوابیدگی از تنظیم کننده های رشد استفاده می شود.
