ترکیدگی میوه انار مهمترین عارضه فیزیولوژیکی و خسـارتزا در تمـام منـاطق انارکـاري جهان محسوب میشود. این مشکل پس از کرم گلوگاه انار بیشترین خسـارت را بـه باغـداران وارد مینماید. ترکیدگی انار اثر قابل توجهی بر بازارپسندي آن دارد و سبب زیان به باغداران در زمان فروش میشود. افزون بر آن، ترکیدگی انار سبب ورود آفات و بیماريها بـه داخـل میـوه شده و سبب کاهش کیفیت و سلامت میوه نیز میشود به صورت کلی، ارقام زودرس کمتر دچار عارضه ترکیدگی میشـوند. زیـرا برداشـت آنهـا زمانی اتفاق میافتد که دامنه تغییرات دمایی شبان هروز خیلی گسترده نیسـت.
البته به جز دما، ضخامت پوست انار نیـز در ترکیدگی انار مؤثر است. انارهاي باپوست نازك کشسانی بیشتري نسبت به عوامـل منجـر بـه ترکیدگی دارند. در مناطقی که تفاوت دماي شبانه روز هنگـام برداشـت خیلـی آشـکار اسـت پیشنهاد میشود ارقام زودرس و پوست نازك بکارند. البته استثناء نیـز وجـود دارد. بـه عنـوان نمونه، رقم یوسف خانی که یک رقم دیررس است، نسبت به ترکیدگی مقاوم است. بـه همـین دلیل تا میانه آذرماه قابل برداشت بوده و تا آن زمان مشکل ترکیدگی ندارد
عوامل ایجاد ترکیدگی
تغذیه نامناسب:
- کمبود کلسیم: علت ترك خوردگی میوه انار، رشد بیشتر گوشت میـوه نسـبت بـه پوسـت آن اسـت. کمبود کلسیم اصلی ترین عامل ترکیدگی میوه انار است. این عنصر در اسـتحکام دیـواره سلولی نقش مؤثري دارد. با بزرگ شدن میوه انار و کاهش سطح ویژه میوه به حجـم آن، کمبـود کلسـیم در میوه تشدید میشود. کلسیم تنها از راه محلولپاشـی روي میوه ها جذب میشود و از راه ریشه در تابستان قابل جذب نیست. کلسیم را تـا یـک مـاه پیش از برداشت انار میتوان محلولپاشی کرد. کلسیم افزون بر افزایش کمی و کیفی میـوه از خسـارت آفتابسوختگی میکاهد و درصد ترکیدگی انار را تا زمان برداشت کـاهش مـیدهـد
- مصرف نادرست نیتروژن: یکی از علل شایع ترکیدگی انار، استفاده از کودهـاي نیتروژنـه است مصرف خاکی کودهاي نیتروژنه ازجمله اوره در ایـام نزدیـک بـه برداشت یکی از علل ایجاد و تشدید ترکیدگی میوه محسوب میشود.
- مصرف نادرست پتاس و فسفر: استفاده نکردن بهینه از کودهاي پتاسه و فسفره نیز یکی از علل ترکیدگی انار اسـت. پتاسیم نقش مؤثري در میزان عملکرد، اندازه میوه و کیفیت محصول دارد. لـیکن گـاهی کوددهی متناسب با نوع گیاه نیست؛ یعنی یک گیاه کم بارده است و با دادن کود اضافه عارضه ترکیدگی پیش می آید. میوه هایی که داراي قند بالاتري هسـتند، حساسیت بیشتري به تركخوردگی دارند. ازاینرو در تغذیه درختان انار با پتاسـیم بایـد دقت نمود. زیرا مصرف کودهاي پتاسیم باعث درشت شدن سلولها شده، همچنین درصد قند میوه را افزایش میدهد. کاربرد کودهاي پتاسه ازجمله سولوپتاس به صورت مصرف خاکی یا محلولپاشی سولوپتاس یا نیترات پتاسـیم پـیش از وقـوع تـنشهـاي محیطی، ازجمله تنش گرمایی و خشکی، به تعادل آبی در درخت انار، افزایش توان میوه در جذب آب و تغییر رنگدانه ها کمک بسیاري می نماید.
- کمبود روي، بور، اسید سالیسیلیک و اسید جیبرلیک هم می تواند عامل ترك خوردگی باشد. کمبود این عناصر غذایی در میوه هاي جوان در شرایط نمو میوه، به دلیل تغییـرات شدید دماي روز و شب و تأثیر آن بر جریان دوباره آنها در آوند آبکش، تأثیر زیـادي بـر تركخوردگی انار دارد. در باغات انار کمبود این عناصر به ویژه روي بسیار معمول است. ازاینرو در طول یک فصل حداقل دو بار ترکیبـات داراي روي، منگنـز و بـور محلـولپاشـی شـود. محلـولپاشـی ریزمغـذيهـاي داراي روي و بـور در افـزایش انعطاف پذیري پوست در شرایط خشکی و رطوبت تأثیر مثبت دارد. محلولپاشی درخـت انـار بـا اسـید جیبرلیـک بـا غلظـت 150 میلیگرم در لیتر نیز باعث کاهش ترکیدگی میوه می شود.
- کود کلسیم کلرید براي رفع ترکیدگی انار بسـیار مناسـب اسـت. معمـولاً ایـن کـود به صورت یک کیلوگرم در هـر 100لیتـر آب مخلـوط شـده و بـه صـورت محلـولپاشـی استفاده میشود کـود کلسـیم آمونیـوم نیتـرات بـا غلظـت 2 کیلوگرم در هر 100لیتر آب نیز همین اثر را بر کاهش ترکیدگی میوه انار دارد. همچنین استفاده از نیترات کلسیم به میزان 5در هـزار نیـز در برخـی منابع توصیه شده است. محلولپاشی نیتـرات پتاسـیم پـس از پایـان مرحلـه گلدهی باعث بهبود عملکرد و اندازه میـوه شـده و همچنـین میـزان ترکیـدگی میـوه را کاهش میدهد. باید درروش و زمان مصرف نیتروژن دقـت لازم را داشـت زیـرا اسـتفاده بیش از اندازه و یا خارج از زمان مصرف موجب رشد رویشی بـیرویـه، کـاهش عملکـرد و کیفیت محصول، تأخیر در رسیدگی میوه و همچنین موجب رنگ نگرفتن میوه ها خواهد شد. براي کاهش ترکیدگی میوه انار، کاربرد سولفات روي به میزان دو در هزار )کلات روي یا اکسید روي( و سولوبور )اسید بوریک یا بورات( به میزان 1/5در هزار توصیه مـیشـود
آبیاري و اقلیم
آبیاري نامنظم، یکنواخت نبودن رطوبت نسبی هوا و در برخی شرایط رطوبت نسـبی خیلی کم باعث ترکیدگی میوه انار مـیشـود چـون میـوه انـار بـه تغییـرات رطوبت در ناحیه ریشه بسیار حساس است؛ نداشتن تـوازن رطوبـت در منطقـه ریشـه سـبب خسارت به آن میشود انار در انتهاي دوره رشد که بـهعنـوان بلـوغ میـوه شـناخته مـیشـود، از حساسـیت بیشتري نسبت به عوامل محیطی ازجمله آبیاري برخوردار است. مصادف شدن ایـن دوره با افزایش دما و کاهش آب در دسترس در تابستان سبب افزایش ایـن مشـکل مـیشـود بـاغهـا تـا زمان برداشت باید به طور منظم و بر اساس نیاز آبی آبیاري شوند. با توجه بـه کـاهش تبخیـر در ماههاي به نسبت خنک سال، در هر دور آبیاري از مقدار و ساعت آبیاري کاسته شود. اگـر شرایط اجراي برنامه آبیـاري نیسـت، از اسـتخرهاي ذخیـره بـراي نگهـداري آب، روشهـاي افزایش ماندگاري رطوبت در منطقه ریشه و یا کمآبیاري در طول فصل رشد استفاده شود
ویژگیهاي اقلیمی
گرماي خشک در زمان رسیدن میوه ازجمله عوامل مؤثر بر ترکیدگی میوه انار اسـت خشکی هوا و بادهاي گـرم و خشـک سبب افزایش تعرق درخت انار میشود، به همین دلیل آب کـافی در اختیـار میـوه قـرار نمیگیرد. ازاینرو پوست میوه دچار خشکی شده و پس از آبیاري آثار تـركخـوردگی در آن آشکار میشود اگر باغ در حال احداث است، بهتر است براي کاشت درختان بهگونهاي انجام شود که سطح سایه انداز بیشتري روي میوه ها وجود داشته باشد. این عمل سبب کـاهش تبخیـر- تعرق و وابستگی کمتر درختان به تأمین رطوبت میشود. از طرف دیگـر بـا هرس مناسب نیز مـیتـوان سـایه انـدازي روي میـوه هـا را کنتـرل و از ترکیـدگی میـوه جلوگیري کرد پوشاندن میوه انار با استفاده از مواد کاهنده تعرق تااندازه اي مانع از ترکیدگی میوه انار جلوگیري میکند با ایجـاد سـایبان روي درختـان انـار، میتوان مانع از نفوذ مستقیم نور خورشید بر روي میوه و بـرگهـاي درختـان شـد. ایـن عمل به ویژه براي باغهایی که از پیش احداث شده اند یا امکان احداث به صورت مستطیلی ندارند، مناسب است. این روش سبب تغییر و دستکاري در محیط پیرامون درخت شده و با کنترل دما، رطوبت نسبی و تابش نور خورشید اثر قابـل تـوجهی بـر کنتـرل عارضـه تـرك خـوردگی انـار دارد
