گاوزبان اروپایی ).Borago officinalis  گیاه دارویی یکساله ای است که دارای خواص متعدد دارویی، صنعتی و علوفه ای میباشد. گاوزبان از جمله گیاهان دارویی است که به دلیل خواص درمانی و طعم مطلوبی که دارد به میزان چشمگیر در میان مردم بسیاری از کشورهای مختلف در پخت و پز و سالاد از آنها استفاده میشود گل، برگ و یا سرشاخههای گلدار گاوزبان اروپایی حاوی ترکیبات مختلفی مانند موسیالاژ، تانن، ساپونین، اسانس و آلکالوئید پیرولیزیدین، ویتامین C ،کلسیم و پتاسیم است که خواص درمانی متعددی داشته و در طب سنتی برای درمان ورم و التهاب، استرس، اسپاسم، سرفه و سایر مشکلات تنفسی کاربرد دارد. همچنین دارای خاصیت گشاد کننده عروق و آرامبخش قلب است. گاوزبان دارای مقدار جزیی اسانس، صمغ، تانن، املاح منگنز و منیزیم و مواد معدنی دیگر است و در بذر آن روغن مرغوبی وجود دارد که حدود 23 درصد آن اسید لینولئیک است

گاوزبان خاکهای سبک را ترجیح میدهد و گیاهی آفتابدوست بوده و برای رشد و نمو مطلوب خود بایستی حداقل شش ساعت در روز نور ببیند. گلدهی از اواسط خرداد شروع میشود، اما بذرها باید در اواخر تیر قبل از ریزش بذر برداشت شوند. این گیاه به درجه حرارت بالاتر از 40 درجه سانتیگراد و خشکی حساس میباشد و آبیاریهای منظمی را میطلبد. همچنین خاک با اسیدیته خنثی 6/5 تا 7 همراه با زهکشی بالارا میپسندد. برای کاشت این گیاه در خاکهای اسیدی، از آهک برای بالا بردن اسیدیته استفاده میکنند. فراهم کردن نیاز کودی گیاه به ویژه در مراحل شروع گلدهی دارای اهمیت است. بذرهای این گیاه، بین هفت تا 20 روز بستگی به دما و شرایط کاشت جوانه میزنند، دمای مناسب جوانه زنی بذر این گیاه 21 تا 25 درجه سانتیگراد و دمای مناسب رشد آن، 28 تا 35 درجه سانتیگراد میباشد. 

مرحله کاشت

پس از برداشت کشت قبلی، در فصل پاییز هنگام آمادهسازی زمین می بایست 60 تا 70 کیلوگرم در هکتار اکسید فسفر و 65 تا 70 کیلوگرم در هکتار اکسید پتاسم به خاک اضافه کرد و بعد زمین شخم متوسطی زده شود. اوایل بهار یا اواخر اسفند باید کلوخه ها را به وسیله دیسک شکسته و زمین را تسطیح و بستر خاک را برای کاشت گاوزبان آماده کرد. بهترین موقع کشت آن، اواخر اسفند یا اوایل فروردین بوده که از طریق بذر و به طور مستقیم در عمق سه سانتیمتری خاک زمین اصلی انجام میشود مقدار بذر مورد نیاز بین پنج تا نه کیلوگرم در هکتار با توجه به فواصل مختلف کاشت متغیر است. این گیاه همچنین از راه خزانه گیری و نشاءکاری قابل تکثیر است. نشاءها را در مرحله دو برگی و گاهی تا شش برگی به زمین اصلی انتقال داده و کشت میکنند. فاصله میان بوتهها بین ردیف 50 سانتیمتر و روی ردیف 30 سانتیمتر و عمق کاشت نشاءهای گاوزبان 12 سانتیمتر است

اولین آبیاری بعد از کاشت انجام میگردد. بعد از سبز شدن و استقرار گیاهچه ها در مرحله سه برگچه ای،  عملیات تنک و کنترل علفهای هرز انجام میشود وجین دستی برای جلوگیری از ورود سم به مزرعه مناسب است. مقدار نیاز آبی گاوزبان با توجه به منطقه، شرایط اقلیمی و آب و هوایی متفاوت است

نیاز غذایی:

گاوزبان گیاهی مقاوم به شوری است که قادر به جذب یونهای سدیم، کلر، پتاسیم، کلسیم و منیزیم از خاک میباشد و میتوان از این گیاه برای خارج کردن این یونها از خاک و اصلاح خاکهای شور و قلیا استفاده کرد. گاوزبان در طول رویش به مقادیر متوسطی مواد و عناصر غذایی نیاز دارد. اگرچه کودهای حیوانی نقش عمدهای در افزایش عملکرد محصول دارد، ولی کودهای نپوسیده دامی تأثیر نامناسبی بر ریشه این گیاه خواهد داشت زیرا تجزیه سریع مواد ازته در کودهای دامی تازه سبب آزاد شدن آمونیاک و تجمع آن در مجاورت ریشه ها شده و موجب مسمویت گیاه میشود. از اینرو، میبایست در افزودن کودهای حیوانی به زمینهایی که در آن گاوزبان کشت میشود نهایت دقت انجام شود. از اینرو، توصیه میشود کودهای حیوانی در اختیار گیاهانی که در تناوب با گاوزبان کشت میشود، قرار داده شوند، زیرا در اختیار قرار دادن کود دامی برای گیاهان قبل از کشت گاوزبان، از لحاظ زمانی این فرصت را به کود دامی میدهد که توسط میکروارگانیسمها و فعل و انفعالات تجزیه بیولوژیکی شود و مشکل آزاد شدن آمونیاک و تجمع آن در مجاورت ریشه ها و مسمویت گیاه را نداشته باشد.

آفات و بیماریها:

برخی آفات میتوانند در طول رویش گیاه خسارتهایی به محصول وارد کنند. ازجمله این آفت، کرم برگخوار است که با تغذیه از برگها سبب کاهش شدید عملکرد محصول میشود

سفیدک پودری که با نام کپک پودری نیز شناخته میشود، از بیماریهای قارچی رایجی است که در سرتاسر دنیا دیده میشود. این بیماری هرچند منجر به مرگ گیاه نمیشود، اما عملکرد گیاه را کاهش میدهد و از نظر ظاهری مطلوب نیست. همین موضوع سبب میگردد که این بیماری ضررهای اقتصادی به همراه داشته باشد که با رعایت چند نکته ساده و پیشگیرانه باید از بروز آن جلوگیری کرد. سطح  رطوبت مزرعه را در حد مناسب نگه داشته و رطوبت اطراف گیاه کنترل شود هنگام آبیاری، هرگز روی برگهای گیاه آب پاشیده نشود. برگهای سطح خاک با دست چیده شود تا گیاه در معرض بیماری خاکزی قرار نگیرد

مرحله برداشت
گلدهی از اواسط خرداد شروع میشود. اولین زمان برداشت گل از گیاه گاوزبان در خردادماه و آخرین زمان برداشت گل این گیاه تا اول تیرماه میباشد. بعد از برداشت گل میبایست آنها را به مکانی در دمای معمولی اتاق و دور از نور آفتاب انتقال داد و خشک کرد

زمان برداشت بذر گیاه گاوزبان از تیرماه انجام میشود. دانه های گاوزبان به تدریج از اواخر تیرماه و طی سه تا چهار هفته میرسند. دانه های رسیده به سهولت از گیاه جدا شده و به اطراف پراکنده میشوند که این مسئله سبب کاهش شدید عملکرد میگردد، از اینرو بذرها باید در اواخر تیر قبل از ریزش بذر برداشت شوند. عملکرد گل بین 100 تا 200 کیلوگرم در هکتار و مقدار عملکرد دانه بین 100 تا 260 کیلوگرم در هکتار است، البته با توجه به شرایط منطقه و مدیریت مزرعه متفاوت خواهد بود. روشهای مختلفی برای برداشت محصول دانه گاوزبان وجود دارد تا به وسیله آنها بتوان به حداکثر محصول دست یافت.

رطوبت مجاز دانه: رطوبت مجاز دانه های برداشت شده 11 تا 12 درصد میباشد. به طور معمول رطوبت دانه هایی که طی دو مرحله برداشت میشوند، مناسب بوده و نیازی به خشک کردن ندارند، ولی دانه های برداشت شده طی یک مرحله، از رطوبت بالایی برخوردارند. ازاینرو توصیه میشود این دانه ها با ضخامت پنج سانتیمتر در سایه و در معرض جریان هوا قرار داده شوند. پس از خشکشدن میبایست دانه ها را بسته بندی و نگهداری کرد.